Badania przesiewowe w ramach programu profilaktyki raka piersi skierowane są do osób zdrowych. Ich celem jest wykrycie stanu przednowotworowego lub jak najwcześniejszych oznak nowotworu, które można ujawnić przy pomocy testu przesiewowego (mammografii).
Badanie wykonuje się:
- co 24 miesiące u kobiet w wieku od 45 do 74 lat,
- co 12 miesięcy u kobiet w wieku od 45 do 74 lat, które po 5 latach od leczenia chirurgicznego raka piersi pozostają w trakcie uzupełniającej hormonoterapii,
- co 12 miesięcy u kobiet w wieku od 45 do 74 lat, które zakończyły leczenie raka piersi i pięcioletni proces monitorowania po zakończonym leczeniu.
Badanie mammograficzne jest bezpłatne i nie wymaga skierowania. Na badanie należy przynieść zdjęcia mammograficzne z poprzedniego badania w celu porównania wyników. W przypadku gdy wynik badania będzie nieprawidłowy, pacjentka zostanie skierowana do kolejnego etapu programu, w którym dokonuje się pogłębionej diagnostyki zmian.
Program składa się z dwóch etapów:
I Etap podstawowy
Pierwszy etap obejmuje:
- przeprowadzenie wywiadu i wypełnienie ankiety,
- wykonanie badania mammograficznego w dwóch projekcjach oraz ich ocena pod kątem obecności zmian, dokonywana niezależnie przez dwóch radiologów,
- rejestracja w centralnym Systemie Informatycznym Monitorowania Profilaktyki,
- wydanie wyniku badania.
W przypadku nieprawidłowego wyniku pacjentka zostanie poinformowana o konieczności dalszej oceny zmian. Wówczas zostanie jej przekazana cała dokumentacja badania oraz odpowiednie skierowania do dalszej diagnostyki.
II Etap pogłębionej diagnostyki
Drugi etap obejmuje poradę lekarską, podczas której lekarz bada piersi i decyduje, które z dostępnych w ramach programu badań diagnostycznych należy wykonać w celu postawienia ostatecznej diagnozy (mammografia uzupełniająca, USG piersi, biopsja gruboigłowa). Pacjentka, u której ostatecznie zostanie rozpoznany rak piersi, zostanie skierowana na leczenie.
Nowotwór jelita grubego rozwija się ze zmian łagodnych – polipów, które nie powodują objawów. Taka przemiana trwa najczęściej kilkanaście lat. Poddając się profilaktycznej kolonoskopii odpowiednio wcześnie i usuwając polipy, można zapobiec rozwojowi nowotworu. Wcześnie wykryty jest również bardzo często wyleczalny.
Badania przesiewowe są skierowane do osób zdrowych, które nie wykonywały kolonoskopii w ciągu ostatnich 10 lat i które spełniają kryteria wiekowe – 50–65 lat lub 40–49 lat w przypadku posiadania krewnego pierwszego stopnia, u którego rozpoznano nowotwór jelita grubego. Badanie profilaktyczne należy wykonać między 50. a 65. rokiem życia, ponieważ częstość występowania polipów i ryzyko ich zezłośliwienia wzrasta z wiekiem. Do udziału w programie nie jest potrzebne skierowanie.
Program przesiewowy obejmuje wykonanie kolonoskopii, w tym:
- pobranie wycinków ze zmian nowotworowych lub zmian podejrzanych o charakter nowotworowy,
- usunięcie polipów wielkości do 15 mm,
- poddanie badaniu histopatologicznemu wszystkich wycinków,
- wskazanie konkretnych zaleceń dotyczących leczenia u osób, które wykonały kolonoskopię przesiewową.
Kolonoskopia trwa od 15 do 40 minut. Badanie może zostać przeprowadzone w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym, dlatego pacjent nie odczuwa dyskomfortu.
Rak szyjki macicy to jeden z najczęstszych nowotworów występujących u kobiet, na który umiera 1400 osób rocznie. Co jednak ważne, wykryty na wczesnym etapie jest wyleczalny w ponad 99% przypadków.
Program skierowany jest do kobiet w wieku od 25. do 64. roku życia. Badanie polega na pobraniu materiału z szyjki macicy do przesiewowego badania cytologicznego. Profilaktyczna cytologia jest bezpłatna i nie potrzeba na nią skierowania. Badanie można wykonać co 3 lata. Regularne wykonywanie cytologii pozwala wykryć zmiany przednowotworowe lub nowotwór w uleczalnym stadium.
Program realizuje każda poradnia położniczo-ginekologiczna, która ma podpisaną umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia. Materiał do badania pobrany zostanie przez lekarza lub położną posiadającą odpowiedni certyfikat. Jeśli wynik będzie prawidłowy, lekarz ginekolog zaleci ponowne badanie profilaktyczne po upływie 3 lat lub w uzasadnionych przypadkach po upływie 12 miesięcy.
W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości lekarz ginekolog skieruje pacjentkę na dalszą diagnostykę – badanie kolposkopowe (wziernikowanie szyjki macicy) lub badanie kolposkopowe z pobraniem wycinka do badania histopatologicznego. Jeżeli te badania nic nie wykażą, lekarz poinformuje o terminie kolejnego badania cytologicznego.
Jeżeli po dodatkowych badaniach u pacjentki rozpoznany zostanie nowotwór szyjki macicy, zostanie skierowana (poza programem) na dalszą diagnostykę lub do leczenia w warunkach ambulatoryjnych/szpitalnych.
Jak przygotować się do badania?
- Nie należy zgłaszać się w czasie krwawienia miesiączkowego.
- Najlepszy czas na wykonanie cytologii to nie wcześniej niż 4 dni po ostatnim dniu miesiączki i nie później niż 4 dni przed rozpoczęciem miesiączki.
- Nie należy stosować żadnych leków dopochwowych co najmniej 4 dni przed pobraniem wymazu cytologicznego.
Od ostatniego badania ginekologicznego lub USG przezpochwowego wykonanego u pacjentki powinien upłynąć co najmniej 1 dzień.